Blaman, Anna - Eenzaam avontuur

In drie lange 'sessies' heb ik dit boek gelezen en ik vind het magistraal!


Als je het verhaal geheel uitkleedt, dan hou je het simpele gegeven over: man en vrouw houden van elkaar. Vrouw laat hem in de steek. Man heeft pijn. Vrouw en man ontmoeten elkaar weer. Vrouw wil haar minnaar niet voor man in de steek laten waarop deze voorgoed afscheid neemt van haar. Maar het boek is opgebouwd uit vele lagen die niet zelden de lezer verwarren en van hem een grote concentratie eisen. Het is zeker geen makkelijk boek te noemen, maar vaak zijn dat ook de interessantere kippen uit het Nederlandse letterkundige pluimvee.

 

De meest intrigerende laag, en voor vele interpretaties vatbaar, is die van het verhaal van King en Juliette. Het wordt door Kosta geschreven en verbeeldt de dramatische versie van het gebeuren tussen hem en Alide. Kosta schrijft eraan en schrijft erover in Eenzaam avontuur. Daardoor zijn de perspectiefwisselingen veelvuldig, maar zeer boeiend. Aan de hand van de fictie is Kosta in staat om met de eenzaamheid - een leven zonder Alide - voort te bestaan.

 

Over de papieren over King en Juliette schrijft Kosta:
'Hun betekenis voor mij steeg met de dag. Ik kreeg er een relatie mee die me geen keus liet: óf je verdroomt je leven in King en Juliette óf je verkommert in de diepste eenzaamheid'.
Tegelijkertijd is deze vlucht in de fictie de aanvaarding van de eenzaamheid. Een schrijver kan slechts in eenzaamheid aan zijn boek werken, in die zin wordt de eenzaamheid een ideale staat van zijn.

 

In het verloop van het boek lopen de twee verhaaldraden haast onmerkbaar in elkaar over en beleeft King in ietwat dramatischer omstandigheden dezelfde dingen als Kosta bij wie ze een banale gewoonheid blijken te zijn. Als Kosta bijvoorbeeld een kennis heeft gebeld die de 'haak' heeft opgehangen - omdat ik 'sic' altijd zo treiterig vind staan, zeg ik hier maar dat ik heel af en toe moet slikken bij Blamans hantering van de taal -, vervolgt het boek na een witregel: 'King hing de haak op.' Fictie en werkelijkheid lopen in elkaar over als bij een calleidoscoop de kleuren, maar blijven toch afzonderlijk herkenbaar.


Als Kosta en Alide elkaar weer een paar keer hebben ontmoet, vraagt Kosta haar een laatste keer om bij haar minnaar Peps weg te gaan en voorgoed bij hem terug te keren. Zij zegt dat ze dat niet kan, waarop hij zegt:
'Liefste (...). nu ga ik weg, voorgoed'.
Ze dansen nog een laatste dans. Thuisgekomen schrijft Kosta de laatste pagina's van King en Juliette. In hun fictie-wereld ontmoeten zij elkaar ook voor de laatste keer in een restaurant. hij krijgt van haar het flesje - waarmee ze iemand heeft vermoord - en met een smoes gaat hij naar buiten. Daar pakt hij het flesje uit zijn colbert.
'"Dit is haar hart", zei hij. Hij bracht het aan zijn mond en kuste het.'
Hierop stapt hij in een boot en roeit het meer op. In het midden van de waterplas scheurt hij de papieren van zíjn roman.
'"Dit", zei hij "is nu ook voorbij."'
Dan roeit hij naar de overkant van het meer en als hij daar op de oever springt, denkt hij:
'Dit is de wereld, was ik er ooit eerder?'

 

In het meer zie ik de rivier de Styx. Ik vind dit veruit de mooiste zelfmoord-scène die ik ooit heb gelezen. Het is de fictionele weergave van wat Kosta in de werkelijkheid doet. Door voorgoed van Alide afscheid te nemen, pleegt hij in feite een zelfmoord. Alleen daartoe is hij niet in staat.
'Vaak ben ik afgunstig op zelfmoordenaars. (...) Maar al heb ik dan het gevoel tussen een dode straat en dode tuinen te verstikken, zelfmoord ligt me niet. (...) Maar goed, zo min ik ooit tot zelfmoord kom, zo min kom ik zelfs tot het verscheuren van die paar bladzijden.'

Hij, Kosta, laat dus aan het slot van Eenzaam avontuur in fictie gebeuren waartoe hij in de werkelijkheid niet in staat is. Terzelfdertijd dat hij geen andere keuze heeft dan het ondraaglijk zware leven van de eenzaamheid te aanvaarden, koestert hij zijn droomwereld en brengt ze zo dicht als maar mogelijk is bij elkaar. In het begin van het boek staat dan ook deze prachtige volzin:
'De geest der elfen vaart in de mensen die zich aan die lunaire wereld overleveren'.
Deze zin staat daar in verband met Berthe, het personage uit dit boek dat niet onbesproken mag blijven. Zij is het meest intrigerende personage uit Eenzaam avontuur. Zij is iemand die van zichzelf zegt dat
'(ik) anders in het leven sta dan anderen, een beetje eenzamer, een beetje moeilijker, en waardoor is waakzamer dan anderen ook nagaan moet hoe wel de mensen zich verhouden tot de mensen'.
Berthe valt op vrouwen, al wordt dat nergens genoemd.
'Berthe was een ongelukkige vrouw, maar toch niet zo dat haar niets overbleef dan een uitnodigende dikke tak. Ze kon het met woorden af.'

 

Afgezien van dat dit riekt maar een zelfportret van de schrijfster, ligt het zeer op één lijn met Kosta. Zijn voornaam zal dan ook niet geheel toevallig Bart luiden. Beide leven een ongekend zwaar leven en beide verwijlen graag bij dromen
Ik zou nog vele pagina's willen schrijven over dit bijzondere boek, maar moet verstandig zijn. Achter de prachtige tekst schemeren twee andere prachtige teksten over onmogelijke liefdes. Namelijk die van Tristan en Isolde (dat Juliette een gifmengster is, zal een knipoog naar dit zeer oude verhaal zijn) en Romeo and Juliet, waar ook van gif wordt gebruik gemaakt, al is het niet om te doden. De titel dekt volledig de lading van het boek. Er spelen zich eenzame avonturen af op vele niveaus, op dat van de schrijver, op dat van de gelieven, op dat van de verlatenen, en tot slot als overkoepeling, op dat van de mensen te midden van het leven. Het thema van dit boek meen ik te zien in het navolgende citaat:
'Maar in waarheid blijf je allemaal alleen. (...) Al wat gebeurt, is dat je soms iemand ontmoet die je vervult met fantasieën, geboren uit een eenzaam hongerend verlangen, meer niet. Wanneer je je vanaf dat ogenblik blijft bezighouden met elkaar, wordt het vermomde eenzaamheid, meer niet.'

En dan zijn we eigenlijk weer terug bij het uitgeklede verhaal aan het begin van dit verslag. Ik heb te veel mooie zinnetjes gelezen om op te noemen.

 

Gelezen: rond 1995