Lewis, C.S. - The Screwtape Letters

In een bespreking op internet over dit boek van C.S. Lewis uit 1942, las ik de volgende passage: “Tijdens het lezen had ik diverse AHA-erlebnissen. Maar daarnaast had ik ook veel momenten waarin ik werkelijk geen idee had van wat Screwtape nu eigenlijk probeerde te zeggen.” Dat geeft ongeveer wel mijn ervaring weer tijdens het lezen van dit boek.

 

Het boek is een verzameling brieven die ene Screwtape schrijft aan zijn neef Wormwood. Wormwood is op een missie om iemand die naamloos blijft en aan wie wordt gerefereerd  als ‘the patient’ op het pad van eeuwige doem te brengen. Juist, Screwtape en neeflief zijn duivels, die handelen in opdracht van ‘Our Father Below’.

 

Wormwood is een zogenoemde ‘tempter’, die ontvankelijke zielen voortdurend in verleiding brengen het slechte pad op te gaan, zodat ze uiteindelijk in de hel belanden waar ze dienen als voedsel voor alle duivels. Screwtape is Wormwoods mentor en schrijft zijn brieven met slechte raad vanuit de bureaucratie van de hel; ‘the Lowerarchy’.

 

Een voorbeeld van zo’n raadgeving: “When two humans have lived together for many years it usually happens that each has tones of voice and expressions of face which are almost unendurably irritable to the other. Work on that.”

 

Geschreven door de overtuigde christen, C.S. Lewis, is het duidelijk dat de lezer zich gewaarschuwd moet achten na lezing. Dat hij na deze in cynische vorm gegoten waarschuwingen, gewapend moet zijn tegen de vele methoden van de duivels om het geloof te ondermijnen en zonde te bevorderen. Dat cynische zit hem in het gegeven dat “Screwtapes whites are our blacks and whatever he welcomes we shoud dread.”

 

Ondanks de geur van dreiging die uit Screwtapes raadgevingen opstijgt, maakt Wormwood er iedere keer weer een bende van. Dat komt mede doordat Gods interventies, die hier ‘The Enemy’ heet, vele malen subtieler en levensvatbaarder zijn. Aan het slot overlijdt de patiënt tijdens een bombardement en rijst bijna onvermijdelijk ten hemel, dus Wormwood heeft gefaald. Screwtape verzekert hem ervan dat zijn straf heftig zal zijn.

 

Een van de prachtige zinnen uit het boek, eigenlijk uit de toegift Screwtape proposes a toast die Lewis in 1959 publiceerde, wil ik u niet onthouden. “For suspicion often creates what it suspects.” Zeker waren er inzichten als deze en subtiele humor. Toch geloof ik dat ik al met al vaker in het duister tastte omtrent de bedoelingen van het personage uit de titel dan dat ik heldere momenten of inzichten vergaarde.

 

Ondanks mijn bewondering voor de schrijver Lewis, irriteerde ook nu weer dat brave christelijke toontjes tussen de regels door mij. Dat toontje dat een concept als zonde klakkeloos overneemt van de door de kerk voorgeschreven dogma’s. Ik zal daar niet snel aan wennen, en nog langer zal het duren voordat ik het zal waarderen.

 

Gelezen: april 2012