Sayer, Paul - Obsessie

Gelezen: erg lang geleden

Paul Sayer is een jonge Engelse schrijver van wie er nu twee romans zijn verschenen. The Comforts of Madness in 1988 en vorig jaar Howling at the Moon dat onlangs in een Nederlandse vertaling verscheen onder de titel Obsessie!

Sayer toont grote interesse voor de geesteszieken, wat gezien zijn werk als verpleger in een psychiatrische inrichting niet opzienbarend is. Maar het zijn voornamelijk diegenen die te zwak zijn de last van het leven te dragen die hem intrigeren.

Hoofdpersoon in Obsessie! is Michael Crumly, een grafisch ontwerper van middelbare leeftijd, die verstrikt raakt in een obsessie voor zijn vrouw Susan. Aan het begin van zijn psychische verval staat een afgebroken zwangerschap van Susan. Vanaf haar abortus wordt Michaels dwangneurotische aandacht voor zijn vrouw groter tot het in onmiskenbare waanzin omslaat. Hij bespioneert haar op haar werk vanaf een parkeergarage en in plaats van zijn eigen werk, tekent hij alleen nog maar haar portret in veelvoud. Susan probeert aanvankelijk haar ogen te sluiten voor wat er met haar man gebeurt, en gaat vrijwel alles wat een confrontatie teweeg kan brengen uit de weg.

In eenvoudige taal schildert Sayer een plausibel beeld van het verloop van Michaels waanzin en de mogelijke achtergronden. Want gaandeweg de roman neemt zijn gedrag zulke extreme vormen aan dat het nauwelijks meer om zijn vrouw lijkt te gaan.

Als kind weigerde Michael, na de dood van zijn vader, de man met wie zijn moeder hertrouwde te accepteren. Toen hij zich realiseerde dat zijn nukkig gedrag hem geen genoegdoening opleverde, ondernam hij nog een laatste zinledige poging om aandacht te krijgen. Hij loopt over een dakgoot die levensgevaarlijk is, gadegeslagen door al zijn klasgenootjes. "Alleen voor hem zat er een waarheid in dit alles." Als hij dit overleeft stopt de negenjarige Michael "om in leven te kunnen blijven, de duivels in zijn hart diep weg". Vanaf dat moment krijgt niemand meer toegang tot zijn gevoelens.

Als veertien jaar later zijn eerste vrouw na vijf weken huwelijk er onder Michaels ogen vandoor gaat met een andere man, zegt en doet Michael niets. De mededeling van Susan dat ze zwanger is, ontlokt aan hem slechts de emotieloze vraag: "Houd je het?" Michael Crumly wil het onmogelijke en geeft zijn streven daarnaar onder geen beding op. Hij droomt "van een leven dat zonder beproevingen en conflicten voorbij ging, een leven (...) zonder tweedracht". Dat móét verkeerd aflopen. Michaels obsessie voor Susan escaleert wanneer deze haar modus operandi verandert, en juist de confrontatie opzoekt: "Ze zou al het mogelijke doen om haar leven zo onvoorspelbaar mogelijk te maken".

In Sayers eerste roman The Comforts of Madness (Nederlandse titel: In de luwte van de waanzin) kiest hoofdpersoon Peter voor een totale onbereikbaarheid. Hij spreekt niet en besluit op een dag ook helemaal niet meer te bewegen, om volledig te ontstijgen aan de conflicten om hem heen. Het hele boek is door hemzelf verteld, af en toe spreekt hij zelfs de lezer aan, wat het verhaal nogal belachelijk maakt. Het is als de gestorvene die vertelt hoe hij om het leven is gekomen. Het perspectief in Obsessie! is zorgvuldiger gekozen. Sayer is volwassener geworden en dat belooft veel goeds voor de toekomst.