Dahlén, Micael - Nextopia

Afgelopen oktober was ik op een ict-conferentie in Götenborg. Daar werd ik blootgesteld aan een overdaad aan presentaties over veelbelovende ICT-software. Iedere spreker eindigde zijn betoog met de boodschap dat als bedrijven nu maar deze software gingen gebruiken, ze hun omzet zouden zien stijgen en hun kosten zouden zien dalen. Een hele vreemd eend in de bijt was Micael Dahlén, professor aan de Stockholm School of Economics. Zijn verhaal ging over het geluk dat mensen zo naarstig blijven nastreven. Wonderlijk, in de setting van een ict-conferentie. Maar een bijzonder welkom ander geluid.

 

Ik heb direct een boek van hem gekocht en ben onder de indruk. Al heb ik natuurlijk ook wel iets te mekkeren...

 

Nextopia vertelt over de 'world-of-any' waarin alles verkrijgbaar is, en over de 'expectations society' waarin wij leven, waarin de waarde van morgen vele malen hoger is dan vandaag of gisteren. 

"Nextopia belooft dat onze vólgende date, onze vólgende baan, het vólgende product dat we kopen, het vólgende wat-dan-ook beter zal zijn dan alles wat we voorheen hebben meegemaakt."

 

Het boek geeft aan de hand van heel veel onderzoeken een boeiende inkijk in de psyche van de mens. Bijvoorbeeld dat de overdaad aan keuzemogelijkheden - lees daarvoor ook maar eens 'The Paradox of Choice' van Barry Schwarz (waar ik helaas geen leeservaring van maakte destijds) - de waarde van de uiteindelijke keuze die wij maken aanmerkelijk vermindert. Kennelijk blijft er na onze keuze altijd de gedachte dat misschien een van de vele andere niet-keuzes toch beter zou zijn geweest. 

 

Een andere eye-opener voor mij was dat de doorsnee mens, in welke omstandigheid dan ook, een tevredenheid ervaart van 5,6 tot 5,8 op een schaal van 1 t/m 7. Dat niveau is nagenoeg onveranderd gebleven van vòòr 1950 tot nu, terwijl de mens nu gemiddeld ongeveer vijf keer zoveel koopkracht heeft als vòòr 1950. Hoofdstuk 4 van het boek begint met de volgende vraag:

"Wat wil je liever: een miljoen dollar in de loterij winnen, of verlamd raken door een verkeersongeluk?"

In de loop van het hoofdstuk blijkt dat deze uiteenlopende mogelijkheden uiteindelijk voor onze tevredenheid op den duur niets uitmaakt. Echt niet! Uit onderzoek blijkt ook dat vijf extreem uiteenlopende bevolkingsgroepen - Rijkste Amerikanen, in eenvoud levende Amish, Eskimo's, Masai in Afrika en een gemiddelde Zweedse burger - exact hetzelfde niveau van tevredenheid ervaren. Welvaart, materiële mogelijkheden, de world-of-any en onze technologische ontwikkelingen maken dus niets uit. Terecht vraagt Dahlén zich dan ook af of alle economische vooruitgang dan helemaal niets voor ons heeft gedaan.

"De samenleving stormt met enorme snelheid naar voren, maar staan wij stil?"

 

Tevredenheid is klaarblijkelijk een natuurlijke gemoedstoestand van de mens. Maar dat is wezenlijk iets anders dan geluk. Volgens de schrijver kan geluk een paar uren standhouden, of enkele dagen of weken. Drie maanden aaneen gelukkig zijn is volgens hem het absoluut haalbare maximum. En geluk komt vooral voort uit veranderingen, zoals het begin van een nieuwe relatie, een nieuwe baan, zwanger worden, slagen voor een examen of de aanschaf van iets groots zoals een huis of een auto. En dat, het nastreven van geluk, is wat ons in beweging houdt. De verwachting dat ons geluk in de toekomst groter zal zijn, doet ons verlangen naar die toekomst. Ook als het geluk dat ons daar lonkt, steeds achter die horizon van de toekomst blijft liggen. De belofte is ons genoeg. Dit doel, zo is uit onderzoek gebleken, verlengt ons leven. Letterlijk.

"Als het nastreven van geluk de zin van het leven is, houdt Nextopia ons in leven. Zolang er Nextopia is, zolang we geloven dat we gelukkiger worden als we naar voren gaan, leven we door."

 

Kortom, erg leerzaam en ook vermakelijk. Toch beviel het eindeloos herhalen van dezelfde boodschap mij niet zo goed. Dahlén acht het nodig om in één hoofdstuk eenzelfde boodschap minstens tien keer te herhalen, in nagenoeg dezelfde bewoordingen. Ook overdrijft hij regelmatig en beweert hij veel zonder dat afdoende te bewijzen. Zo zegt hij dat alle boeken die hij heeft gelezen vooral een goed begin hebben, maar nooit een geweldig einde. Baarlijker onzin heb ik zelden gelezen. Over de beleggingswereld lijkt hij zich te verbazen dat het volledig op verwachtingen is gebaseerd, terwijl dat mijns inziens al het geval is sinds er beleggingsbeurzen bestaan. Het hele economische principe is gebaseerd op verwachtingen, dus op wat we verwachten van de toekomst. Dat is echt geen nieuws. 

 

Maar goed. Afgezien van deze kritiek, heb ik het boek met veel plezier gelezen. Het gaat vanzelfsprekend meer de diepte in dan wat hij in de drie kwartier van een spreekbeurt kan vertellen, maar ik geloof dat ik de spreker Micael Dahlén prefereer boven de schrijver.

 

Gelezen: oktober 2016