Jordan, Robert - The Shadow Rising

De leeservaringen van The Wheel of Time zijn in twee delen onderverdeeld:

1. Leeservaring - dit is mijn persoonlijke ervaring van het boek

2. Samenvatting - een synopsis met spoilers (wie deze boeken nog wil lezen, kan deze samenvatting beter overslaan)

 

Leeservaring

Het blijft een magistrale reis door een wereld die had kunnen bestaan, of misschien elders in een ander universum of parallelle werkelijkheid echt bestaat. 

 

De taal van Robert Jordan dwingt om rustig te lezen. Thrillers lees ik niet half zo zorgvuldig als deze fantasy-boeken. In een Rollins of Berry kan ik met gemak zinnen overslaan, of heel vluchtig lezen, zonder dat mijn begrip van het verhaal daaronder lijdt. Bij Robert Jordan lukt mij dat niet. Regelmatig moet ik een alinea terug, omdat ik kennelijk iets heb gemist dat essentieel is voor mijn begrip van het vervolg. Een aangezien je met iedere verhaalwending een klein splintertje van een totale wereld krijgt aangereikt, is het zaak goed op te blijven letten.

 

In mijn leeservaring van deel 3, The Dragon Reborn, vermeldde ik al de polariteit tussen mannen en vrouwen. Het wederzijdse onbegrip tussen beide seksen zit diep geworteld in deze maatschappij.  In het begin van deel 4 heeft Min een gesprek met Gawyn, de broer van Elayne: 

'She thought the Creator must have been tired when it came time to make men; sometimes they hardly seemed human.'

Iets verderop mijmert Perrin over Faile: 

'Faile was the woman Perrin wanted, but sometimes he felt like a fish trying to understand a bird.'

Het boek staat er vol mee. 

 

Ik onderstreep erg veel, vooral om bepaalde vooruitverwijzingen of toelichtingen/aanvullingen op de geschiedenis gemakkelijker terug te kunnen vinden. Of om niet helemaal verstrikt te raken in de wirwar van personages, want dat zijn er heel erg veel. Af en toe onderstreep ik vanwege de schoonheid van de taal of het gezegde, zoals deze liefdesverklaring van Lan aan Nynaeve: 

“You have made a place in my heart where I thought there was no room for anything else. You have made flowers grow where I cultivated dust and stones.”

Of deze wijze raad van Siuan, die ik een paar keer moest lezen: 

“Do not trouble trouble till trouble troubles you.”

 

Veel onderstrepingen maakte ik vanwege de diepgang van het geschrevene. De hele Wheel-of-Time-gedachte en het weven van The Pattern blijft mij boeien. Zoals de beginalinea van ieder boek het betrekkelijke van alles illustreert, zo zijn er diverse momenten in dit boek waarin de tot nadenken stemmende wetenschap van het reïncarneren en de eindeloze herhaling der gebeurtenissen prachtig worden omschreven. Hier spreekt Thom tegen Elayne, nadat zij aan de gleeman heeft gevraagd of hij liederen over hun avonturen zal componeren, zoals Loial alles in een boek beschrijft:

“(…) But neither my composing nor the Ogier’s book will make much difference in the long run. Our stories will not survive, in the long run. When the next Age comes… Those who know the truth will die, and their grandchildren’s grandchildren will remember something different. And their grandchildren’s grandchildren something else again. Two dozen generations, and you may be the hero of it, not Rand.”

Dus maakt het niet uit wat we doen of ervaren, tenzij er achter deze ogenschijnlijke zinloosheid en onvermijdelijke vergetelheid uiteraard een nog diepere ervaring, of les, of betekenis schuilgaat. 

 

De droomwereld Tel'aran'rhiod biedt vaak een blik in de toekomst. Maar een van de Aiel waarschuwt:

“There is not one set path to the future. The Pattern makes the finest lace look like coarse woven sacking, or tangled string. (…) What a dreamwalker sees is what is likely to happen, not what surely will. Those who move with too much knowledge of the future inevitably find disaster…”

(Die laatste zin deed mij overigens sterk denken aan het bekende gedicht 'De tuinman en de dood' van P.N. van Eyck.)

Het voorgaande leidt tot de volgende diepzinnige uitspraak van de Aiel Amys, een ‘Wise one’:

“Life is uncertainty and struggle, choice and change; one who knew how her life was woven into the Pattern as well as she knew how a thread was laid into a carpet would have the life of an animal. If she did not go mad. Humankind is made for uncertainty, struggle, choice and change.” 

Wie precies weet wat er komen gaat, leeft niet echt, is wat ze zegt. Het is juist de kern van het menszijn om te leven in onzekerheid, strijd, keuze en verandering. Tja, als je een waarheid als een koe wilt, dan is dit er één om te onthouden.

 

Een indrukwekkende zegswijze die regelmatig terugkeert is:

‘Death is lighter than a feather, duty heavier than a mountain.’ 

Deze woorden zijn met name bedoeld voor Rand, wiens plicht als Dragon Reborn oneindig veel zwaarder weegt dan het neerleggen van dit leven. Mooi is dan ook de dialoog tussen hem en Lan:

'“That mountain can grow awfully heavy sometimes,” he sighed, (…) “When do you find a chance to put it down awhile?”

“When you die,” Lan said simply.'

 

Robert Jordan geeft zijn lezers kleine brokjes informatie als een tergend langzaam werkende snoepautomaat. Met ieder nieuw stukje van de puzzel wordt het onoverzichtelijk grote schilderij dat we proberen te begrijpen iets completer. Veel zinnen onderstreepte ik dan ook omdat een term, een gebeurtenis of een van de profetieën op hun plek viel. Een belangrijk onderdeel in dit verband is wanneer Rand de mythische stad Rhuidean betreedt. Hier stapt hij in de huid van vele voorouders en ervaart op die manier als eerste persoon de geschiedenis van de Aiel. Pas toen begreep ik als lezer bijvoorbeeld waarom de hedendaagse Aiel vechten met speren en nooit een zwaard zouden hanteren. 

‘A spear can put food in the pots (…) a sword cannot. It is forbidden by the Way.’ 

Het volk waar de Aiel uit zijn voortgekomen, leefde namelijk vredig volgens 'The Way of the Leaf', de 100% geweldloze leefwijze die de Tinkers of Thuata’an nu nog steeds volgen. 

 

Over profetieën gesproken; iedere Aiel kent de woorden uit hun profetie over 'He Who Comes With The Dawn': 

‘He will bind you. He will take you back, and destroy you.’ 

Juist vanwege het einde van de laatste zin zijn de Aiel buitengewoon argwanend om de komst van Rand en de rol die hij te spelen heeft. Al vrij snel werd mij als lezer duidelijk dat het ‘destroy you’ niet letterlijk hoeft te worden opgevat. Vernietiging kan zich op veel manier voltrekken. Ik vermoed dat de vernietiging betrekking heeft of de gewelddadige en oorlogszuchtige manier van leven van de Aiel, waarvan ze al generatieslang niet meer weten dat het niet hun oorspronkelijke manier van leven is. Rand moet eerst iets vernietigen om ruimte te creëren voor iets nieuws, beters en mooiers. 

Iets verderop zegt Moiraine ook nog eens tegen Rand: 

“Prophecy is most dangerous when you try to make it happen. (…) The Pattern weaves itself around you, but when you try to weave it, even you cannot hold it.”

 

Tot slot een thema waar ik zelf veel over schrijf en nadenk, namelijk de vaak onwaarschijnlijke samenloop van omstandigheden die tot een ontmoeting of gebeurtenis leiden. In mijn laatste roman (De brug naar nergens) werk ik dit thema uit. Dit besef, dat datgene wat onwaarschijnlijk lijkt eerder lotsbestemming blijkt te zijn, dringt door tot Rand. 

‘How many more points like that had there been, where a single decision one way or another affected the weave of the Pattern for thousands of years? A thousand times that many, al twitching the Pattern into a different design. He himself was a walking branching point, and maybe Mat and Perrin, too. What they did or did not do would send ripples ahead through the years, through the Ages.’

In zijn geval is dat met name iets om je te realiseren. Hij als 'ta'veren' beïnvloedt niet alleen de mensen om hem heen, maar ook de loop van de geschiedenis van hun wereld. Dan begrijp je steeds beter dat plicht zwaarder kan wegen dan een berg.

 

Met gemak weer vijf sterren voor dit deel van The Wheel of Time.

 

Gelezen: februari 2023

 

 

Samenvatting

Als iedere keer, slechts een fractie van het geheel, het boek telt 993 pagina's) en vol met spoilers.

 

Rand bestudeert de profetieën van de Dragon, terwijl hij als heerser van Tear te kampen heeft met de hoogmoedige Lords. Ondertussen ondervragen Egwene, Elayne en Nynaeve hun twee gevangenen, de Aes Sedai van de Black Ajah. Ze vermoeden dat Liandrin en de andere zwarte Aes Sedai naar de westelijke havenstad Tanchico zijn gegaan. Moiraine is gefrustreerd dat Rand zijn plannen niet met haar wil delen.

 

Als The Stone wordt aangevallen door Trollocs gebruikt Rand het zwaard/de sa’angreaal Callandor en de One Power om alle Shadowspawn in één machtige slag te verslaan. Tijdens een bezoek aan de droomwereld, Tel'aran'rhiod, ontmoet Egwene de Aiel Wise One Amys. Deze draagt haar op naar de Waste te komen – het land van de Aiel – om te worden opgeleid als Dreamwalker. Anders is het te gevaarlijk voor haar. Onafhankelijk van elkaar besluiten Mat en Rand dat ze naar de magische stad Rhuidean gaan, in The Waste. Hiervoor gebruiken ze, en hun gevolg, een portal stone. 

 

Het sterke gerucht gaat dat de Whitecloaks in Two Rivers het leven van de bewoners daar het leven zuur maken. Perrin besluit om via de Ways – met de hulp van Loial – terug te gaan naar huis om zichzelf aan te geven. Alleen dan zullen de Whitecloaks hun schrikbewind staken. Faile gaat mee, evenals drie Aiel: Gaul, Bain en Chiad. Nynaeve en Elayne zetten koers naar Tanchico aan boord van een Sea Folk-schip, met Juilin en Thom als beschermers.

 

In Rhuidean gaan Rand, Mat en Moiraine de stad binnen – een rituele gebeurtenissen waardoor iemand Chief of the Aiel wordt. Rand stapt in de huid van diverse Aiel uit de geschiedenis en leert dat ze ooit dienaren waren van de Aes Sedai. Voortkomend uit wat nu de Tuatha’an zijn, het nomadenvolk dat de geweldloze Way of the Leaf volgt. Lang geleden kregen ze veel ter’angreal in bewaring van de Aes Sedai, met het verzoek deze pas weer terug te geven als de tijd daar zou zijn. Deze ter’angreal bevinden zich in Rhuidean. Egwene begint haar opleiding tot droomwandelaar.

 

In Two Rivers ontdekt Perrin dat zijn volledige familie is vermoord, door Trollocs zo wordt hem verteld. De Whitecloaks houden enkele mensen uit Emond’s Field gevangen. Faile overtuigt Perrin ervan zichzelf niet aan te geven en helpt hem om de gevangen te bevrijden. Perrin wordt door iedereen in zijn oude dorp gezien als de leider. Hij krijgt de naam Perrin Goldeneyes. 

 

Rand keert bij zonsopgang terug uit Rhuidean en vervult de profetie. Hij is He Who Comes With The Dawn. Tot zijn verrassing is er op beide armen een grote tatoeage van de Dragon verschenen. Hij en vertrekt naar Alcair Dal om zichzelf daar te presenteren aan alle chiefs van de verschillende Aiel-clans. Onderweg komen ze een groep Peddlers tegen die zich een beetje verdacht gedragen.

 

Het gebied van de Two Rivers is vergeven van de Trollocs en Myrddraal. Perrin en zijn kleine legertje ontsnappen ternauwernood aan een hinderlaag. In Emond’s Field zijn veel boeren uit de omgeving gekomen en wordt een stevige verdediging voorbereid. Ze slaan diverse aanvallen van Trollocs met succes af. Een groep Tuatha'an – dezelfde groep uit het eerste deel – wordt door Trollocs gedecimeerd en Aram besluit de Way of the Leaf te verlaten. Hij neemt het zwaard op. 

 

In het gevaarlijke Tanchico heeft Bayle Domon, de kapitein uit vorige verhalen, zich aangesloten bij Elayne, Nynaeve, Thom en Juilin. Egeanin – die in een vorig deel het schip van Bayle Domon kaapte – is achtergelaten door de Seanchan om de weggelopen sul'dam te vinden. Ze ontmoet Elayne en Nynaeve – die dan nog niet weten dat ze Seanchan is. Er ontstaat tussen hen een soort van vriendschap. De Forsaken Moghedien bezoekt Elayne en Nynaeve en gebruikt haar krachten om hen uit te horen. Ze laat ze verder ongedeerd.

 

In Tar Valon wordt Siuan Sanche – de Amyrlin Seat – op basis van valse beschuldigingen afgezet door Elaida Sedai van de rode Ajah. Ze wordt gestilled, voorgoed afgesloten van de One Power. Min bevrijdt haar en met hulp van Gawyn en haar voormalige Keeper Leane ontsnappen ze uit Tar Valon. Onderweg ontmoeten ze Logain, de False Dragon uit een vorig deel. Gezamenlijk trekken ze zuidwaarts.

 

Als Elayne en Nynaeve ontdekken dat Egeanin Seanchan kost het hen – met name Nynaeve – erg veel moeite om haar opnieuw te vertrouwen. Uiteindelijk helpt ze om de heerseres van Tanchico – de Panarch Amathera – te bevrijden van de Black Ajah die zich in haar paleis bevinden. Nynaeve heeft in een droom ontdekt dat de zwarte Aes Sedai hier zijn om de a’dam die specifiek voor mannelijke channelers is gemaakt te vinden. Hiermee zouden ze Rand kunnen beheersen en hem alles laten doen wat ze willen. Tot nu toe hebben ze de a’dam nog niet gevonden. 

 

Omdat hij een aanval van een enorm groot Trolloc-leger verwacht, haalt Perrin Faile over om de Two Rivers te verlaten. Hij vraagt haar een bericht naar koningin Morgase te sturen. Ze stemt ermee in om Emond’s Field te verlaten, onder voorwaarde dat hij met haar in het huwelijk treedt. Aldus geschiedde. 

 

Nynaeve, Elayne en Egeanin sluipen met de hulp van kapitein Domon het paleis van de Panarch binnen. Elayne en Egeanin redden Amathera, die door de Black Ajah en het gebruik van de One Power werd gemanipuleerd. Nynaeve steelt de mannelijke a'dam is uit het museum van de Panarch. De Forsaken Moghedien gaat met haar in gevecht, maar Nynaeve is sterker en ze sluit Modhedien af van de One Power en bindt haar vast met een draad van lucht. Even later blijkt de Forsaken toch te zijn ontsnapt. Ze spreekt af met kapitein Domon dat deze de mannelijke a’dam zo snel mogelijk op het diepste deel van de oceaan zal laten zinken. 

 

Trollocs vallen Emond's Field met een leger van duizenden aan. De Whitecloaks die tijdelijk in Emond’s Field mochten schuilen van Perrin, weigeren mee te vechten. Op het moment dat de mensen de strijd tegen de Shadowspawn dreigen te verliezen, keert Faile terug met versterkingen vanuit het noordelijke Watch Hill. Ook uit het zuidelijke Deven Ride komen strijders te hulp. De Trollocs worden op de vlucht geslagen en de Whitecloaks worden uit Two Rivers verdreven.

 

In Alcair Dal onthult Rand, geheel tegen de traditie in, het geheim van Rhuidean. De verontruste Aiel beginnen met elkaar te vechten – tussen diverse clan bestaat bloedvete. Rand laat het regenen om ze tegen te houden. Lanfear verschijnt en vertelt Rand dat zij en Asmodean, een andere Forsaken, zich als Peddlers hadden vermomd en dus al enige tijd met hem meereizen. Asmodean is naar Rhuidean gevlucht. Rand creëert een zwarte poort waardoor hij snel naar Rhuidean kan. Daar vecht hij tegen Asmodean en mede dankzij een ter’angreal weet hij de Forsaken af te sluiten van Saidin – het mannelijke deel van de One Power. Hij laat Asmodean toe tot een klein stukje van Saidin, zodat hij Rands leraar kan zijn. Ze keren terug naar Alcair Dal. Asmodean, die als de gleeman Jasin Natael onder de Peddlers verbleef. Hij zal nu onder die naam de persoonlijke gleeman zijn van de Dragon Reborn.