Berk, Tjeu van den - The Magic Flute

Wat een boek! Ik heb enorm veel geleerd van alchemie, de daarbinnen heersende rijkdom aan symboliek. Over de opera van Mozart en over de componist zelf. Bijzonder leerzaam.

 

Grote bewondering voor de vertaling van Jeroen Berkhout, een Nederlands schrijver die de oorspronkelijk Nederlandse versie naar het Engels heeft vertaald. Wat een taalwonder is die man. 

 

Ik heb het boek in twee etappes gelezen, met een pauze van een aantal maanden. Desondanks heeft het mij de schellen van de ogen doen vallen. Dit te lezen was een overweldigende ervaring, die ik onmogelijk in een minibespreking als deze kan overdragen. 

 

Het hele alchemistische programma van het Magnum Opus, het grote werk, begrijp ik goeddeels en intrigeert me. Ik wil er meer over weten, daarom heb ik inmiddels het studieboek van mevrouw De Jong over de Atalanta Fugiens van Michael Meier ook gekocht. Al in het begin beschrijft Van den Berk een eenvoudig beeld, dat in super gecomprimeerde vorm het grote werk omvat, of dan toch een belangrijk deel ervan: 

 

p. 15 “The earth holds two forces within: death and life. And those two are closely connected. A classical symbol to illustrate this is the grain of corn: it is received into the earth and has to die before being able to bear fruit.” 

 

En terwijl ik deze aantekening overneem uit het vuistdikke boek, begrijp ik plotseling de titel van een prachtig werk van André Gide Si le grain ne meurt. Als de graankorrel niet sterft zal het nimmer vrucht dragen.

 

Alchemie, zoals ik het nu begrepen heb, omvat het proces van de zoektocht naar perfectie, de Steen der Wijzen (The Philosopher’s Stone). De spirituele alchemisten hadden “the conviction that reality in its entirety constitutes a spiritual-material unity in which all phenomena are connected to one another in a transformational process” (p. 23). Bij deze zin schreef ik in de marge ’10 x lezen’. In de woorden van Jeroen Brouwers staat hier eigenlijk: niets bestaat dat niet iets anders aanraakt (Bezonken Rood). Een inzicht dat velen voor ons reeds hadden verworven.

 

In de tijden van het Christelijke godsdienstfanatisme waren er voor hen weinig mogelijkheden hier een vorm aan te geven. Dus in de Alchemie, in de Vrijmetselarij, de Rozenkruizerij en wat al dies meer zij. Overigens staat de zin van Brouwers letterlijk op de volgende pagina (25): “Nothing exists that does not touch something else”. Letterlijk!

 

p. 35 “Just as ordinary lead may be transformed into the most sublime metal, gold, the same way too a transmutation of the soul can be performed, from everyday earthly existence to a purely spiritual state.” Helder, toch?!

 

p. 52 “When will people learn that modesty is the true spiritual attitude of the wise.” Een citaat van ene Von Gimmingen, een tijdgenoot van Mozart.

 

p.124 en 125 zijn enorm boeiende pagina’s. Hier vertelt de auteur waar het idee van de onsterfelijke menselijke ziel vandaan komt. En dat daaruit het idee (the Orphic notion) ontstond dat een mens reeds tijdens zijn leven zich kan bevrijden van zijn sterfelijke omhulsel waar de onsterfelijkheid in huist. De gang naar deze staat van bewustzijn is het Magnum Opus. Hier volgt overigens ook de doctrine uit van de verlossing door Jezus, “in the art of late-antiquity Jesus is depicted as Orpheus”.

 

Het principe van niets bestaat dat niet iets anders aanraakt, nog eens verwoord: p.172 “Everything is connected with everything and everything can be found in everything.”

 

Sterven om herboren te kunnen worden om vrucht te dragen, wordt op p. 177 nog eens verwoord via Jung: “In order to enter into God’s Kingdom, the king must transform himself into the prima materia in the body of his mother, and return to the dark initial state which the alchemists calles the ‘chaos’. In this massa confuse the elements are in conflict and repel one another; all connections are dissolved. Dissolution is the prerequisite for redemption.” Wat een prachtig motto zou dat laatste zinnetje zijn.

 

Wat mij heel erg aanspreekt is het gegeven dat ieder element waarde heeft en niet overwonnen hoeft te worden, goed en slecht hebben beide bestaansrecht. P.215 “the quintessence requires for both a dark and a luminous substance to form a compound, a marriage. So it is never a case of a victory of light at the expense of darkness." Iets soortgelijks staat nog eens vermeld op p. 239.

 

De naam Lili wordt verklaard op p.225: “in the esoteric tradition she is the first wife of Adam, created before Eve. An outstanding example of the prima mater.”

 

p.240 “The subsequent urge and tendency of the sexes towards each other is (…) in reality a striving for their own rebirth and the renewal of their being.” Dit vond ik een erg mooi citaat, afkomstig van Helmond.

 

Een mooie quote vond ik op p.311: “Music is capable of raising the soul into higher spheres and at the same time of rousing our passions. (…) Nothing but music is capable of calling up the invisible forces in man.”

 

Zoals gezegd, het is teveel om hier allemaal te noemen. Voor wie vanaf de eerste bewuste ademteugen meer vragen heeft dan antwoorden is dit boek een absolute must. Het roept namelijk nog meer vragen op.

 

Gelezen: januari 2007