Eco, Umberto - Het nulnummer

Een nieuwe Eco blijft een belevenis van enig statuur. Dit keer heeft hij zich qua omvang ingehouden. Een normale Eco telt doorgaans een pagina of 500, maar met Het nulnummer vertelt hij zijn verhaal in ruim 200 pagina’s.

Een geldschieter, Commandeur Vimercate, wil een nieuwe krant ontwikkelen. Dat wil zeggen, de krant hoeft nimmer te verschijnen. Hij wil zich alleen met enkele nulnummers – proefedities die nooit worden gepubliceerd – toegang verschaffen tot het financiële wereldje.

“Om dat te bereiken stelt hij de komst van een nieuw dagblad in het vooruitzicht dat zich ten doel stelt over alles de waarheid te vertellen. (…) Als hij eenmaal heeft bewezen dat hij de zogeheten achterkamers van de high finance en van de politiek in de problemen kan brengen, dan is het meer dan waarschijnlijk dat ze hem zullen smeken zijn idee te laten varen.”

Het verhaal speelt zich af in 1992, het jaar dat het grootste corruptieschandaal in de Italiaanse politiek aan het licht kwam en kopstukken uit het economisch en politieke leven in Italië werden vervolgd – en twee jaar voordat Silvio Berlusconi zich op het Italiaanse politieke toneel zou begeven. Colonna, de hoofdpersoon, is schrijver/journalist en laat zich strikken door de hoofdredacteur, Simei. Deze vraagt Colonna om als zijn ghost writer een boek over de hele onderneming schrijven, wat Simei dan nadat het project de nek is omgedraaid kan publiceren. Het hele project stinkt een uur in de wind, maar Vimercate – die in veel opzichten lijkt op Berlusconi – betaalt ruimhartig. Colonna stelt Simei veel vragen, maar uiteindelijk zwicht hij:

“Goed dan, omdat we allebei mannen zonder eigenschappen zijn, excuseer de verwijzing, stem ik ermee in.”

Een redactie wordt gevormd. Eenieder heeft in vorige werkkringen reeds geleerd:

“Het is niet het nieuws dat de krant maakt, maar de krant die het nieuws maakt.” 

Alleen Colonna wordt door Simei over de ware beweegredenen van hun geldschieter ingelicht. Colonna speelt op de redactie de rechterhand van Simei. 

Deze roman van Eco bestaat voor 75 procent uit de beschrijving van de zoektocht van de redactieleden naar onderwerpen die al dan niet in een van de nulnummers zullen worden uitgewerkt. Van het handjevol journalisten die aangetrokken worden om de redactie te vormen, krijgen Maia Fresia (de enige vrouw in het gezelschap) en Romano Braggadocio de meeste aandacht in het verhaal. Colonna krijgt een liefdesrelatie met Maia, wiens ideeën steevast door Simei van tafel worden geveegd als onbruikbaar. Dat vrijwaart haar in de ogen van mij als lezer enigszins van de malafide sfeer van de hele onderneming. 

Braggadocio vertrouwt niets en niemand.

“Kranten liegen, historici liegen, de televisie liegt tegenwoordig ook.”

Hij houdt zich alleen nog maar bezig met complotjournalistiek. Hij heeft dan ook een onderwerp, waarvan Eco zijn personage Colonna ergens laat zeggen dat het romanmateriaal is. 

Braggadocio is namelijk een onwaarschijnlijk complot op het spoor. Uit zijn onderzoekingen moet blijken dat niet de Italiaanse dictator Benito Mussolini aan het einde van de oorlog is vermoord, maar een dubbelganger die hij regelmatig voor hem liet optreden. De echte Mussolini zou naar Argentinië zijn gevlucht waar hij wachtte tot een minutieus voorbereide coupe hem weer in het zadel der macht zou tillen. Het is één groot complot waar veel instanties bij betrokken zijn, waaronder het Vaticaan en de CIA. Dit complot wordt tot in de details uiteengezet en dat is smullen geblazen. Het is Eco op zijn best. Op de dag van de coupe staan alle schaakstukken opgesteld, maar toch wordt het op het laatste moment afgeblazen. Het kopstuk van hun marketing, Mussolini, is zojuist overleden.

Uiteindelijk wordt Braggadocio vermoord in een van de gure steegjes van Milaan waar hij zich zo graag ophield. Het blijft onduidelijk of hij slachtoffer is geworden van zijn onderzoek, of dat het een gewone roofmoord was. Hoe dan ook, de redactie wordt opgeheven en Colonna duikt samen met Maia onder. De Commandeur ziet verder af van het project, omdat het ook voor hem te gevaarlijk is geworden. 

Op een avond bekijken Colonna en zijn vriendin een tv-uitzending van de BBC, waarin het hele complot uit de doeken wordt gedaan. Dit stelt hen gerust. The cat is out of the bag en niemand zal hen nog najagen om de kennis die nu reeds op tv is uitgezonden.

Dit boek van Eco zit weer als een kasteel in elkaar met heel veel historische verwijzingen – meer dan ik kan controleren – die met enorm veel cynisme worden opgedist. Prachtig zijn ook de vele ideeën voor krantverhalen die Eco heeft bedacht, waarin veel humor zit. Ook moet je als lezer weer verdraaid goed opletten, want lezen we eigenlijk niet over een complot binnen een complot binnen een complot ad infinitum? Natuurlijk kwam ik ook zijn kenmerkende neiging tot opsommingen tegen. Iedere keer weer vraag ik mij dan af: moet dat nou? Zoals de pagina's lange uitweiding van Braggodocio over de auto’s die hij op het oog heeft om aan te schaffen, maar waar uiteindelijk geen door de ballotage van zijn argwaan en eisenpakket komt. 

Als altijd, een genot en wederom een nadere studie waard.

Gelezen: maart 2015