Gladwell, Malcolm - The Bomber Mafia

Zoals alle boeken van Malcolm Gladwell heb ik ook weer zijn laatste, The Bomber Mafia, in een vloek en een zucht uitgelezen. Het verhaal intrigeert vanaf pagina één. 

 

Dat verhaal gaat uiteindelijk over oorlog en over het streven van sommige hooggeplaatste militairen om nodeloos lijden aan de kant van de vijand zoveel mogelijk te vermijden. Dit was het streven van de Bomber Mafia, een klein groepje Amerikaanse Air Force officieren. Zij waren er aan het begin van de Tweede Wereldoorlog van overtuigd dat precisiebombardementen niet alleen ‘collateral damage & suffering’ zouden minimaliseren, maar ook dat het veel effectiever zou zijn in het verstoren van de oorlogsmachine van de vijand. Met de uitvinding van de Nederlandse Carl Norden, de ‘bombsight’, zou dat mogelijk moeten zijn. De bombsight was de oplossing om een bom accurater uit een vliegtuig te droppen. Zo accuraat dat een bom vanaf zes mijl hoogte precies op een vaatje augurken zou vallen. Daarmee zou de luchtmacht een beslissende factor worden in oorlogen, van nu en in de toekomst. De Bomber Mafia had een droom en de leden geloofden heilig in die droom. 

 

Een kernelement in Gladwells verhaal is de moraliteit van de oorlog. 

‘When you make the leap to say that we will no longer try to aim at something specific, then you cross a line. Then you have to convince yourself that there is no difference between a soldier on the one hand and children and mothers and nurses in a hospital on the other. The whole argument of the Bomber Mafia, their whole reason for being, was that they didn’t want to cross that line.’

 

Aan het begin van zijn boek vraagt Gladwell zich af hoe het kan dat veel technologische inventies een ander pad bewandelen dan oorspronkelijk bedoeld. Zoals de auto, die vrijheid en mobiliteit moest brengen, maar uiteindelijk miljoenen mensen iedere morgen in de file dwingt. Hij omschrijft zijn boek als ‘a study in how dreams go awry’. Want ondanks alle goede intenties van de Bomber Mafia bleven de beoogde successen uit. Toen in 1943 de geallieerden vanuit Engeland plannen maakten om Duitsland te bombarderen, was er veel discussie tussen de Amerikaanse visie en die van de Britten. De Britten waren ervan overtuigd dat je de vijand de ergste klap toebracht door een hele stad ‘at random’ te bombarderen. De Amerikanen hadden bedacht dat een gerichte aanval op de grootste kogellager-fabriek in Duitsland de Duitse oorlogsmachine – lees: de bouw van vliegtuigen en auto’s en motoren enzovoort – een zware slag zou toebrengen. 

 

Uiteindelijk faalt de strategie jammerlijk. Van de grofweg 2000 bommen die boven de fabriek in Schweinfurt werden gedropt, bereikten een schamele tachtig hun doel. ‘That doesn’t sound like precision bombing, does it?’ Het blijkt dat de mechanische crux van hun droom, de Norden bombsight, in de werkelijke wereld anders werkte dan in Carl Nordens laboratorium. Teveel variabelen brachten het hypergevoelige mechanische instrument van slag, zoals temperatuur, windsnelheid en nog veel meer. Bovendien moest de bombardier het doel kunnen zien, dus met bewolking had de bombsight al helemaal geen zin. 

 

Ondanks het slechte resultaat van de eerste poging, probeerden de mannen van de Bomber Mafia het nog eens. ‘Whatever evidence was slowly gathered about the limitations of the Norden bombsight didn’t faze them. The dream was alive.’ De tweede poging in de herfst van 1943 was een fractie beter dan de eerste. De bommen richtten meer schade aan, maar de Duitse vliegtuigindustrie kwam niet tot stilstand daardoor. Bij lange na niet. Bovendien verloren de geallieerden evenals tijdens de eerste poging schrikbarend veel vliegtuigen. Zestig werden er door de Duitse afweer neergeschoten, en zeventien waren zodanig beschadigd dat ze onbruikbaar waren. 650 mannen werden gedood of gevangen genomen. Dat is bijna een kwart van de totale bemanning van die missie. 

 

Het bijzondere is dat Haywood Hansell, een van de bevelhebbers van de Schweinfurt-missies, trots is op het behaalde resultaat, ondanks de zware verliezen. 

‘I believe it was completely justified and represents one of the turning points of the war.’ 

Wat Gladwell direct ontkracht met ‘Which is, of course, delusional. Schweinfurt was not a turning point of the war.’ 

Hij beschrijft de studie van Leon Festinger, die onderzoek deed naar de vraag ‘What happens to true believers when their convictions are confronted by reality?’ Het ondubbelzinnige antwoord: 

‘The more you invest in a set of beliefs – the greater the sacrifice you make in the service of that conviction – the more resistant you will be to evidence that suggests that you are mistaken. You don’t give up. You double down.’

 

Het tweede deel van The Bomber Mafia speelt zich af in 1944/45 op enkele kleine eilandjes in de Grote Oceaan ten zuidoosten van Japan: Guam, Saipan en Tinian. Na een stevige minioorlog om die eilandjes hadden de Amerikanen daar de plek gevonden vanwaar ze met hun spiksplinternieuwe B-29 bommenwerpers – the Superfortress – Japan net binnen vliegbereik hadden. Met moeite konden ze een Japanse fabriek bereiken, die zeer zijdelings bij de oorlog betrokken was. Het was hun enige haalbare industriële doel. De B-29’s zaten nog vol kinderziektes, waardoor er geregeld vliegtuigen neerstortten. Tijdens de eerste missie vernietigden ze 1 procent van de fabriek en de tweede missie helemaal niets, al zetten ze wel een nabijgelegen ziekenhuis in de brand. Wat bleek: de Norden bombsight kon niet accuraat werken vanwege een jetstream in de bovenste luchtlagen boven Japan, een natuurfenomeen waar in die tijd vrijwel niets over bekend was. Daardoor hadden ze een snelheid van 480 mijl per uur, terwijl ze normaal gesproken 340 mijl per uur hadden moeten vliegen. Ook was het vrijwel iedere dag te bewolkt voor de bombsight. Kortom, wederom spatte de droom van precisiebombardementen uiteen. 

 

Precies in die tijd was de napalmbom het nieuwste militaire speeltje van de Amerikanen. Een van de meest destructieve en wrede bommen die ooit zijn gebruikt. Deze bommen veroorzaakten uitgebreide onblusbare branden. De bedoeling was dan ook dat deze napalmbommen niet op fabrieken zouden worden gegooid, maar op Japanse steden. Het bracht Haywood Hansell in een hels dilemma. Hij moest eigenlijk voor zichzelf beargumenteren dat alle burgerslachtoffers die hij zou maken met deze verschrikkelijke bommen, ook deel uitmaakten van de industriële oorlogsproductie. Dat veel van de oorlogsinspanning net zo goed in huiskamers plaatsvond als in fabrieken. Gladwell citeert Tami Biddle, een oorlogshistorica: 

‘If you are a morally guided person, and you want to be able to sleep at night and reconcile what you’re doing with your own principles, you’ve got to find language and concepts to tell yourself that what you’re doing is okay.’

 

Het hele idee van precisiebombardementen was om alle niet-industriële doelen te vermijden. En nu wilde het leger het precisiebombardement gebruiken om de huizen van burgers, hele steden, van de aardbodem weg te vagen. Dat is volledig in tegenspraak met de oorspronkelijke doelstelling van de Bomber Mafia. Om nog maar te zwijgen van de miljarden dollars die ondertussen werden besteed aan de creatie van een wapen zo destructief en zo catastrofaal in zijn effecten dat het de wereldpolitiek voor altijd zou veranderen. 

‘If firebombs were a betrayal of precision-bombing doctrine, then what was the atomic bomb?’ 

Feit bleef natuurlijk dat Hansell met zíjn vorm van precisiebombardementen weinig tot geen resultaat boekte. En om de Tweede Wereldoorlog te beëindigen werd het steeds belangrijker om Japan zo snel mogelijk op de knieën te krijgen. De gedachte schoot wortel om het hele gerichte bommenwerpen overboord te gooien. ‘Just burn everything down.’

 

Toen kreeg Hansell eind december 1944 het directe bevel om zo snel mogelijk een napalmaanval uit te voeren op de stad Nagoya. Na een testvlucht probeerde hij de uitvoering van de aanval zoveel mogelijk te vertragen. Dat nam de legerleiding hem niet in dank af. Snel en adequaat werd hij vervangen door zijn tegenpool, de beruchte generaal Curtis LeMay. Van hem zou omtrent een gepland bombardement op Noord-Vietnam in latere jaren de uitspraak komen ‘We’re going to bomb them back into the Stone Age’. Deze woorden zijn weliswaar verzonnen door zijn ghost-writer, Warren Kozak, maar LeMay zou zonder meer iets van deze strekking gezegd kunnen hebben. Zo’n man was hij.

 

Hansell was niet afgeweken van de Bomber Mafia criteria: op klaarlichte dag met de Norden bombsight zo accuraat mogelijk bombarderen vanaf enorme hoogte, zodat luchtafweer vanaf de grond de bommenwerper niet kon bereiken. LeMay zag in dat dit niets zou opleveren. Hij schrapte daarom het vliegen bij daglicht, de hoogte en het precisie-element. Ook had hij er geen problemen mee om napalmbommen te gebruiken. In de nacht van 9 mei 1945 vond operatie ‘Meetinghouse’ plaats. Vanaf de vliegvelden van Guam, Tinian en Saipan stegen meer dan driehonderd B-29’s op, richting Tokyo, volgeladen met zoveel mogelijk napalmbommen als ze konden dragen. Ze zouden pas vroeg in de morgen hun doel bereiken, en ze zouden niet hoger vliegen dan 6000 voet. De Japanse afweer was compleet verrast. 1665 ton napalm veranderde Tokyo die nacht in één grote brandende hel. ‘As many as one hundred thousand people died that night. The aircrews who flew that mission came back shaken.’

 

Een half jaar lang bombardeerde Curtis LeMay maar liefst 67 Japanse steden, waarvan sommige voor 70 procent en andere voor 99 procent afbrandden. De atoombommen op Hiroshima en Nagasaki zijn de geschiedenis ingegaan als de scherprechters die Japan tot overgave dwongen. Maar in werkelijkheid was Japan al op de knieën gebracht door de napalmbombardementen van Curtis LeMay. ‘LeMay always said that the atomic bombs were superfluous. The real work had already been done.’ 

 

Gladwell behoudt de nuance als hij over LeMay schrijft. Hansell kunnen wij gemakkelijk begrijpen, zegt hij, maar LeMay vergt iets meer van ons inlevingsvermogen. 

‘We can admire Curtis LeMay, respect him, and try to understand his choices. But Hansell is the one we give our hearts to. Why? Because I think he provides us with a model of what it means to be moral in our modern world. (…) the only way (…) new technologies serve some higher purpose is if a dedicated hand of believers insist that they be used to that purpose. That is what the Bomber Mafia tried to do. (…) Without persistence, principles are meaningless.’

 

Want op een dag kan je droom toch werkelijkheid worden. In het laatste hoofdstuk vertelt Gladwell van een oorlogssituatie in Afghanistan. Een Amerikaanse legerunit is ingesloten van drie kanten, en dreigt te worden overrompeld. Ze verzoeken om luchtsteun. Als de piloot zijn bommen maar twintig meter naast het doel dropt, betekent dat de dood van zijn eigen soldaten. Snel en meedogenloos bombarderen ze de vijand, tot op de meter nauwkeurig. ‘That’s how precise precision guided bombs can be.’ De bombsight van Carl Norden was de eerste stap op weg naar deze morele manier van oorlog voeren – voor zover daar natuurlijk überhaupt iets moreels in te ontdekken valt natuurlijk. 

 

Het is precies zoals Gladwell zijn boek afsluit: ‘Curtis LeMay won the batlle. Haywood Hansell won the war.’

 

Wederom een parel in het oeuvre van parels van Malcolm Gladwell.

 

Gelezen: december 2021