Asimov, Isaac - The Naked Sun

Het vervolg op The Caves of Steel is mij goed bevallen.


Elijah Baley wordt ingezet om de moord op Rikaine Delmarre op te lossen. Hij moet hiervoor naar de planeet Solaria. Wederom wordt Baley bijgestaan door zijn partner, de robot Daneel Olivaw, die hiervoor speciaal van zijn planeet Aurora is overgekomen. De Aarde voelt zich bedreigd door de zogeheten Spacers. Zij gingen ruim 1000 jaar eerder al op weg om nieuwe planeten te koloniseren. Zij ontwikkelden zich toch een mensenras dat veel langer leeft, niet geplaagd wordt door ziektes en die zich laat pamperen door talloze robots. Die laatste groep, robots, zijn op Aarde steeds minder welkom. 

 

Vanwege die bedreiging krijgt Baley van de regering van Aarde tevens de opdracht mee om te achterhalen waar de zwaktes zitten in de Solariaanse gemeenschap. 

 

Het detectiveverhaal dient ook hier weer als vehikel voor iets anders dat Asimov wil vertellen. In Caves of Steel wordt Baley voor het eerst aan het denken gezet over iets dat ondenkbaar is voor aardbewoners: het koloniseren van nieuwe werelden. De mensen op Aarde durven zich niet eens buiten hun onderaardse steden te begeven, dus er moet nogal wat worden overwonnen voordat de mensen die stap naar ‘space travel’ zullen zetten.


Veel van het boek wordt besteed aan de uitleg van die gemeenschap en de gewoontes daar. De volledige bevolking op de hele planeet telt 20.000 mensen, een aantal dat nauwgezet in stand wordt gehouden. De nieuwgeborenen gaan naar een opgroei-instituut, waaruit alleen de slimsten en sterksten uiteindelijk een landgoed krijgen toegewezen. De anderen worden 'disposed of'. Veel aandacht wordt ook besteed aan manipulatie van genen. De gedachte aan de Uebermensch is niet ver weg hier.


Ieder mens op Solaria heeft een slordige 10.000 robots in dienst, om hun enorme landgoed draaiende te houden. Daar leven ze alleen of met hun echtgeno(o)t(e). De mensen ontmoeten elkaar bij extreem hoge uitzondering. Vrijwel al het contact vindt plaats door middel van ‘viewing’ via holografische telecommunicatie. Het echte ‘seeing’ van een ander persoon is eigenlijk ‘not done’. Dit is zo sterk geworteld in hun gemeenschap dat wanneer Baley erop staat enkele mensen voor zijn onderzoek vis-a-vis te spreken, hij hemel en aarde moet bewegen om dat voor elkaar te krijgen. Wanneer één van hen zal worden gearresteerd, pleegt hij liever zelfmoord dan zich te moeten onderwerpen aan direct menselijk contact. 


Langzaam wordt duidelijk waarom de aardebewoners geen waarde hechten aan robots, sterker nog, waarom ze het verwerpen om zich door deze technologie in de watten te laten leggen. In een gesprek legt een van de mensen die Baley ondervraagt aan hem uit dat na het bereiken van een kritisch punt, de menselijke populatie zal afnemen. Dat wordt bereikt als er ‘social stability’ is. 

“A world in which the humans are the leisure class only. (…) I suppose that will be the end of human history, in a way; at least its fulfilment. Finally, finally, all men will have all they can need and want. (…) The pursuit (of happiness) will be over.”


De rol van Delmarres vrouw, Gladia, is en blijft verdacht, maar Baley helpt haar om te ontkomen aan de Solariaanse gemeenschap. Zij is weliswaar gewend aan de extreme gebruiken, maar het maakt haar ook wezenlijk ongelukkig, omdat ze hunkert naar echte menselijke liefde, iets wat op Solaria onmogelijk is. Aan het einde helpt hij haar bij haar verbanning naar de belangrijkste Spacer-planeet: Aurora. Hij laat haar gaan omdat “Morally, the responsibility wasn’t hers.” Dat er een onvervulde romantiek op de achtergrond meespeelt, laat hij onvermeld.


Als Baley uiteindelijk verslag uitbrengt aan de regering op Aarde, vertelt hij dat er van Solaria geen enkele dreiging uitgaat. Integendeel. 

“The human touch is gone. The looked-for future is one of ectogenesis and complete isolation from birth. (…) Without the interplay of human against human, the chief interest in life is gone; most of the intellectual values are gone; most of the reason for living is gone.” 


De regering is extatisch met dit verslag, maar Baley waarschuwt ze dat Solaria niet exemplarisch hoeft te zijn voor alle Spacer-werelden. Bovendien:

“There is one world like Solaria and that’s Earth. (…) We’re Solaria inside out. They retreated into isolation from one another. We retreated into isolation from the Galaxy. (…) There’s only one direction out of our dead end and that’s outward, toward Space.”


Gelezen: mei 2015