Deze laatste roman van Bernlef, speelt zich af tegen de achtergrond van een fictief voormalig socialistisch land, dat zich ergens in het voormalig Europese oostblok bevindt. Het Thuisland is samengevoegd met het Buurland en voormalig liften-ingenieur Krap en voormalig distributeur van toiletpapier Kowalski proberen om te gaan met dit nieuwe perspectief dat hun leven biedt.Te oud om de socialistische idealen en staatsbemoeienis overboord te gooien, maar te jong om volledig bij de pakken neer te gaan zitten.

Als een soort Bouvard en Pecuchet voeren ze experimenten uit in de vorm van het geven van toespraken of het opstellen van de ideale staatsvorm. Ze reizen naar Amsterdam en komen terecht in een Marokkaans luxe vakantieoord, maar nergens horen ze meer thuis. Ze passen nergens.

Een erg goede roman, wederom, van Bernlef. Het spreekt mij een fractie minder aan dan de laatste boeken die ik van hem las (De onzichtbare jongen en Op slot), maar het blijft van dezelfde hoge literaire kwaliteit. Dat het mij iets minder bevalt, komt denk ik door de licht surrealistische inslag die het boek heeft. De samenloop van omstandigheden waardoor Krap en Kowalski in het Marokkaanse vakantieoord belanden, is wel erg toevallig en misschien zelfs onwaarschijnlijk. Maar desondanks zijn er weer zinnetjes aangestreept die het overtikken waard zijn. Krap heeft een helder beeld van de ideale maatschappij, al is het volstrekt onrealistisch. Zijn ex-vrouw die in Amsterdam woont schrijft hem daarover:

‘(…) het leek wel alsof je een mens als een machine beschouwde, totaal bestuurbaar. (…) Maar, beste Krap, een mens is geen machine. Hoogstens een gebruiksaanwijzing bij een onvoorstelbaar gecompliceerde machine. (…) Werkelijke vrijheid betekent dat je de volle verantwoordelijkheid voor je eigen leven neemt.’ (p.32)

Gelezen: mei 2009
Waardering: 7/10