Sandstrak, Pelle - Mr. Tourette on tour

Gelezen: juli 2013

Pelle Sandstrak maakte al diepe indruk op mij met zijn boek Mr. Tourette en ik. Hierin vertelt hij zijn persoonlijke geschiedenis omtrent zijn erg late diagnose en hoe het syndroom van Gilles de la Tourette in combinatie met verregaande dwangneuroses hem tot de rand van de lichamelijke, geestelijke en maatschappelijke afgrond bracht.

Nu komt hij met een tweede boek, met wederom Mr. Tourette – zijn alter ego – in de titel. En wederom maakt de auteur indruk, maar nu op een geheel andere manier. In het eerste boek eist de dramatiek van het verhaal alle aandacht op en blijft de schrijver Pelle Sandstrak enigszins op de achtergrond. In Mr. Tourette on tour is dit precies andersom. Niet dat de verhalen die hij vertelt niet zouden boeien, integendeel, maar met dit boek bewijst Sandstrak mijns inziens ook dat hij echt verdraaid goed kan schrijven.

Als performer en veelgevraagd spreker reist Sandstrak al ruim tien jaar de wereld over. Hij belandt regelmatig, niet in de laatste plaats vanwege zijn Tourette, in de meest bizarre situaties. Die beschrijft hij in dit boek en dat doet hij buitengewoon bekwaam, met veel humor, maar zeker ook met veel gevoel voor taal en compositie. De stijl is nauwelijks meer associatief, zoals in zijn eerste boek, maar eerder gepolijst en overdacht. Weliswaar kwam ik enkele draken van zinnen tegen, maar daarvan weet je nooit duidelijk of dat aan een vertaling ligt of aan de oorspronkelijke auteur.

De schrijver was in Nederland, waar hij op 20 juni in Heemstede werd geïnterviewd door Judith Uyterlinde. Op zijn flamboyante en grappige manier, die bezoekers aan de Landelijke Contactdag van vorig jaar – waar Sandstrak toen optrad – zich vast nog kunnen herinneren, vertelde hij over de toedracht van dit boek. Ook kondigde hij aan dat er nog een derde deel over Mr. Tourette aan zal komen. "Met het Tourette syndroom," zo vertelde Sandstrak, "maak je erg makkelijk contact, want je staat er niet meer bij stil dat je jezelf misschien belachelijk maakt. Dat doe je namelijk constant."

Niet alle verhalen van het oorspronkelijke manuscript zijn in de uiteindelijke publicatie terechtgekomen. In Heemstede vertelde hij bijvoorbeeld een verhaal over een straatmuzikant, die hij na een optreden in Groningen zag. De man zong continu het liedje ‘Just like a woman.’ Sandstrak zag hoe een voorbijganger een euro in zijn gitaarkoffer gooide, waarop de man haar met zijn gitaar woedend achterna liep. Dit gebeurde enkele keren achter elkaar. Iedere keer als iemand hem iets betaalde, werd hij razend. Tot uiteindelijk het busje van de inrichting hem kwam ophalen.

Na deze gebeurtenis in Groningen reisde Sandstrak naar Osnabrück per trein, waarover hij het verhaal ‘Wat deed jij een kwartier geleden?’ schreef. Dit verhaal – dat wel in het boek is opgenomen – wordt verteld vanuit het perspectief van een toeschouwer, die ziet hoe een ‘verlegen, magere man’ ingrijpt als enkele ongemanierde mannen een vrouw lastigvallen. Dat komt deze man op een paar fikse dreunen te staan. Die man is uiteraard Pelle Sandstrak zelf.

Een van mijn favoriete verhalen heet ‘Er is waarschijnlijk niets om je ongerust over te maken’. Het gaat over een bijzondere ontmoeting met een vrouw die een belangrijk medisch onderzoek moet ondergaan. Prachtig en gevoelig geschreven, met een perfecte opbouw. Dit verhaal overtuigde mij definitief van Sandstraks schrijverschap. Ook als hij een boek publiceert dat niet over Tourette handelt, zal ik het lezen.

Ondanks Mr. Tourette in de titel, komt zijn syndroom hooguit zijdelings en sporadisch ter sprake. Af en toe staat er een zinnetje als: ‘Tics – schok door mijn buik, geluid, geklap.’ Maar meestal moeten we zelf invullen dat de aanleiding van zijn avonturen zeer waarschijnlijk ligt bij zijn Tourette. Zoals bijvoorbeeld in het laatste verhaal, dat ook weer erg bekwaam is geschreven, vanuit het perspectief van iemand die in een ambulance wordt afgevoerd. Beetje bij beetje wordt duidelijk wat hem is overkomen. Door zijn Tourette zoekt Sandstrak regelmatig de grens op en heel af en toe – veel minder vaak dan vroeger – gaat hij die grens over, zoals in dit verhaal. Wat hem in de ambulance heeft doen belanden, laat ik aan de lezer zelf.

Sandstrak benadrukte in Heemstede dat zijn Tourette tegelijkertijd zijn ergste vijand en beste vriend is. Zijn tomeloze energie kan hij kwijt in zijn optreden, onder meer voor de Noorse televisie, maar zeker ook in zijn boeken. Zoals hij het zelf formuleerde: “Ik schrijf niet over Tourette, maar mét Tourette”. Een aanrader.