In dit deel - nummer drie - voegt Asimov een diepere laag toe aan zijn verhaal wat de lezer aan het einde weer volledig op het verkeerde been zet. Uit het eerste van de twee verhalen waar deze roman uit bestaat, blijkt dat Hari Seldon niet één Foundation heeft gesticht, maar twee, beide aan het uiteinde van het universum, al krijgen we daar nog niet veel van te horen. De tweede Foundation is een geheim, opdat het zichzelf kan ontwikkelen terwijl de eerste Foundation als bliksemafleider fungeert.

De volgende Seldon-crisis, terwijl the Empire nog niet eens volledig in elkaar is gestort, dient zich alweer aan. De ervaren generaal van The Galactic Empire, Bel Riose, plant een aanval tegen de Foundation. De foundationers worden te machtig. Hij gelooft dat zijn overmacht in manschappen en materieel hem de overwinning zal brengen. Een prachtige discussie tussen Riose en iemand die in psychohistory gelooft, stelt de waarde van vrije wil ter discussie:

“‘Why do you say the Empire can not defeat this small enemy?’ vraagt Riose.

(…) ‘Because I have faith in the principles of psychohistory.’

(…) ‘And if I exercise my prerogative of freewill? If I choose to attack next year, or not to attack at all?’ (…)

‘Attack now or never; with a single ship, or all the force in the Empire (…). Do whatever you wish in your fullest exercise of freewill. You will still lose.’

‘Because of Hari Seldons’s dead hand?’

‘Because of the dead hand of the mathematics of human behaviour that can neither be stopped, swerved, nor delayed.’”

Het spreekt voor zich dat de oorlog niet door de Empire wordt gewonnen, zoals voorspeld door psychohistory. Bel Riose wordt onschadelijk gemaakt, nog voor de oorlog echt begint.

In het tweede verhaal, The Mule, komt het verhaal echt op stoom. We leven ongeveer honderd jaar na de gebeurtenissen uit het eerste verhaal van deze roman. The Empire bestaat nu echt niet meer en Trantor – de thuisplaneet van The Empire is verwoest door een barbaarse vloot. Het merendeel van het heelal is opgesplitst in kleine barbaarse koninkrijkjes. The Foundation is gegroeid en is nu de meest dominante factie in het heelal, die zijn regio’s controleert met behulp van het handelsnetwerk dat het heeft opgebouwd de afgelopen eeuwen. Maar ook binnen de Foundation rommelt het en dreigt er muiterij. Maar, veel belangrijker, is de dreiging van een man die ‘the Mule’ wordt genoemd. Hij beschikt over de gave om iemands emoties te voelen en te manipuleren. Niets of niemand kan hem tegenhouden, zelfs niet the Foundation. Als Hari Seldon weer in The Time Vault verschijnt, blijkt dat hij het bestaan van iemand als the Mule niet heeft voorzien. The Foundation valt ten prooi aan de onbeteugelde expansiedrift van the Mule. Hij gaat op zoek naar de locatie van de Second Foundation. Met behulp van de technologie van de eerste Foundation is het kinderspel om ook de Second Foundation te vernietigen. Toch blijft de locatie en het precieze doel van deze Foundation verborgen, maar het lijkt alsof de hele psychohistory van Seldon ten einde is en dat de barbarij van 30.000 jaar alsnog is aangebroken. De ontdekking en vernietiging van de tweede Foundations is nog slechts een kwestie van tijd. 

Het voelen en kunnen manipuleren van iemand emoties en gevoelens zal de basis vormen van het verloop van de Foundation-saga. In dit deel heeft Asimov daarvoor de basis gelegd. Een heerlijk boek dat niet zozeer een pageturner blijkt te zijn, maar een bookturner.