Prelude to Foundation

Foundation

Foundation and Empire

 

 

Inleiding

Toegegeven, het was volstrekt ontoelaatbaar. Ik, de lezer van heel veel genres - waaronder science fiction - had nog nooit een boek van Isaac Asimov gelezen. Helemaal na mijn ontdekking van het werk van Robert Heinlein, was het ondenkbaar dat ik niets van Asimov kende. Uiteindelijk trok mijn neef, Sam Timmermans, mij over de streep. "Wat!? Niets van Asimov gelezen? Zelfs niet de Foundation-serie?" Ik schrok wel even toen ik begreep dat die serie zeven boeken besloeg. Maar ik zette mij aan deze taak en van februari tot april 2014 raakte ik volledig verslingerd aan de wereld van Hari Seldon en diens Foundation. 

 

Nu zet ik mij aan de volgende taak. Van ieder boek een leeservaring schrijven. Ik heb ze in volgorde gelezen van de chronologie van het verhaal. Asimov publiceerde de boeken tussen 1951 en 1993. 

 

Dit is de leeservaring van: Second Foundation (1953), gelezen: maart 2014

 

De vorige drie delen van deze serie waren min of meer opwarmertjes voor dit vierde deel. In deel drie, Foundation and Empire, maken we kennis met The Mule. Hij is een afwijkend soort mens ('a mutant'), die in staat is emoties van andere mensen te beheersen. Dankzij deze gave heeft hij de Foundation verovert en lijkt alles waar Hari Seldon zijn leven voor heeft ingezet verloren. Zelfs in de Time Vault, waar Seldon zijn videoboodschappen aan de generaties na hem toont, lijkt het erop alsof Seldon een afwijking als The Mule niet heeft kunnen voorspellen.
Maar dat blijkt buiten de inzichten van Seldon en diens psychohistory gerekend. Want, hij heeft in het geheim een tweede Foundation opgericht. Dat is de inzet van deel vier. The Mule wil zijn macht compleet maken door ook de Second Foundation te vernietigen. Waar deze Second Foundation zich bevindt, en wat het doel en de opzet ervan is, blijft lange tijd onduidelijk.
In het eerste deel van de roman – Search by The Mule – wordt verhaald hoe The Mule enkele kopstukken van de Foundation heeft gehersenspoeld en ze inzet voor zijn queeste. Maar hij ontdekt dat “minds under my control have been interfered with. Delicately! Subtly! But not so subtly that I couldn’t notice.” In kleine hoofdstukjes tussen het verhaal door, zogeheten ‘interludes’, licht Asimov langzaam maar zeker een tipje van de sluier van wie of wat deze Second Foundationers zijn.
“We deal here with psychologists – and not merely psychologists. Let us say, rather, scientists with a psychological orientation.”
Tijdens een van hun vergaderingen betoogt een van hen: “We must allow the Mule to find us – in a sense.”
Dan vertelt hun leider, The First Speaker, wie ze zijn en wat hun doel is:
“Emotional contact such as you and I possess is (…) implicit in the human brain. Most humans can read emotion in a primitive manner by associating it pragmatically with facial expression, tone of voice and so on. (…) the faculty of direct emotional contact tended to atrophy with the development of speech a million years back. It has been the great advance of our Second Foundation that this forgotten sense has been restored to at least some of its potentialities.”
The Mule wordt met psychologische middelen onschadelijk gemaakt en teruggestuurd naar zijn thuisplaneet, waar hij tot aan zijn dood een goedaardige heerser mag blijven spelen.
“He will be a far happier man henceforward, too, for the few years of life left him by his maladjusted physique. And then, after he is dead, Seldon’s Plan will go on – somehow.”
Het tweede deel, Search by the Foundation, speelt zich 55 jaar na de dood van The Mule af. De leden van de eerste Foundation weten nu van het bestaan en van het doel van de Second Foundation. Een prachtig gesprek tussen een student in de Second Foundation en de First Speaker, vormt de aanleiding voor een lucide passage waarin Asimov het belang van psychohistory – waarvan het ‘psycho’ nu pas werkelijke betekenis krijgt – verklaart: 
“all the suffering that humanity ever knew can be traced to the one fact that no man in the history of the Galaxy, until Hari Seldon, (…) could really understand one another. Every human being lived behind an impenetrable wall of choking mist within which no other but he existed. (…) Psychohistory had been the development of mental science (…). Through the development of the mathematics necessary to understand the facts of neural physiology and the electrochemistry of the nervous system (…), it first became possible to truly develop psychology.”
Doordat de ‘psychologen’ elkaars ‘mind’ voor elkaar open zetten, kunnen ze elkaar volledig vertrouwen. Ook krijgen we meer inzicht in het daadwerkelijk wiskundige rekenwerk, op zo’n manier dat het ook voor een leek als ikzelf ben gaat spreken. Het leidt tot inzichten op het gebied van onze vele menselijke tekorten, die uiteindelijk ertoe moeten leiden dat er een nieuwe maatschappij ontstaat, waarin deze menselijke tekorten niet zozeer worden geëlimineerd als wel waarin ze ongevaarlijk zijn voor het voortbestaan van een relatief vreedzame maatschappij.
Uit het betoog van de First Speaker wordt ook duidelijk waarom het zo belangrijk is dat de Second Foundation, die achter de schermen van het menselijke strijdtoneel aan de touwtjes trekt, opdat de ontwikkelingen de goede kant op blijven gaan, geheim blijft voor met name de First Foundation. 
“If a sizable group of human beings learned of key details of the Plan, their actions would be governed by that knowledge and would no longer be random in the meaning of the axioms of Psychohistory. In other words, they would no longer be perfectly predictable.”
Doordat de Second Foundation gedwongen was op te treden tegen The Mule, hebben ze zichzelf blootgegeven.
“Their actions are now predicated on that knowledge.”
Het dreigt het volledige Seldon Plan te ondermijnen. De student krijgt de opdracht dit probleem te bestuderen en te komen met een oplossing. 
We volgen in het verhaal enkele First Foundationers die de opdracht hebben de Second Foundation te vinden. Wat we dan nog niet weten is de Second Foundationers zich hebben begeven op enkele plaatsen in het menselijke strijdtoneel. Zij kunnen de geest van iemand bekijken, controleren en waar mogelijk zelfs besturen.
“There is an endless cycle of double-double-double-double crosses.”
En dat is nu precies waar Asimov zo meesterlijk mee speelt. 
Kortom, van de vier tot nog toe zonder twijfel het beste deel in de serie.